Burnout sendromu diye bir tabiri mutlaka yabancı filmlerde veya dizilerde duymuşsunuzdur. Burnout kişi genelde bitkin, yorgun ve depresif görünüyor. Bu tabirlerle burnout sendromun temelinde yatan belirtileri açıklamış oluyoruz. Türkçe diliyle tükenmişlik sendromu dünya sağlık örgütüne (WHO) göre ICD-10 altında ‘içten yanmış’ ve ‘tamamen tükenmiş’ tabirlerle belirlenen ve kabul edilen bir hastalıktır. Burnout kişilerde bir duygusal bitkinlik ve ilgi alakada gerileme görülmektedir.

Yandı bitti kül oldu

Burnout sendromu genelde iş dünyasında rastlanan bir hastalıktır. Ekonomi biliminde yer alan bir faktör oldu çünkü ekonomiye zarar veriyor. Yapılan araştırmalara göre özellikle yöneticiler arasında yaygındır ama iş yerinde fazla stres ve monoton çalışmalar olan alanlarda çalışanlar arasında da görünmektedir. Çalışma, ürün, hizmet kalitesini düşürdüğü tespit edilmiştir. Burnout sendromun Avrupa ekonomisine verdiği zarar senede 20 milyar Euro diye belirleniyor.
Tükenmişlik sendromu sadece iş hayatında görülmüyor. Mesela ev kadınlarında yaygındır ama genelde istatistiklerde depresyon olarak belirleniyor. Yaşam şartları da insanlarda tükenmişlik sendromu yaratır. Türkçe de bilinen bir laf bunu en güzel şekilde açıklıyor aslında: ‘Yandı bitti kül oldu.’

Semptomları

• Duygusal Bitkinlik
  Yoğun duygusal veya fiziksel yorgunluktan (çabalamadan) kaynaklanan bir bitkinliktir. Burnout sendromun stres boyutudur ve belirtileri hastanın kendisini devamlı zayıf, yorgun, uykusuz ve halsiz hissetmesidir. Kişi genelde kendisini enerjisiz hisseder ve aşırı duyarlı sinirlidir.
• Duyarsızlaşma
  Aşırı yüklenme sonucu burnout kişi kendisiyle çevresi arasına mesafe koymaya başlıyor ve çevresindeki kişilere karşı duyarsızlaşıyor. İş alanlarında bu duyarsızlık iş arkadaşlarına, hastaya, öğrenciye veya müşteriye karşı izlenirken, özel çevresine karşıda aynı şekilde duyarsızlığı devam ediyor. İnsanlara duyumsamaz ve utanmaz-alaycı yaklaşır. İnsanların sorunları ve sorularıyla ilgilenme yerine sadece duygu dışı iletişim kurar.
• İşe Yaramazlık Hissi
  Mağdur kişiler kronik stres altında her ne kadar çalışsalar da kendilerini devamlı yetersiz ve başarısız his ederler. Başarılı olduklarını duymadıkça kendilerini diğerlere nazaran işe yaramaz his ederler. Değişen iş ortamlarına ayak sağlamada zorluk çekerler ve bu durum işe yaramaz hislerini daha da tetikler. Duyarsızlaşmanın etkisi ayrıca bu hissi derinleştirir çünkü çevre duyarsız kişiyle iletişimi yüzeysel faktörlerin dışında derinleştirmez ve yaptığı işin onayını çevresinden alamaz. Sonuç olarak kişi kendisini verimsiz ile etkisiz görür. Kendisini lüzumsuz değerlendirdiği için işe yaramaz his eder ve yaptığı işinde bir mantık bulamaz.

İş alanında çaba ile ödül arasında bir dengesizlik izlenir. Dengesizliğin temeli şu şekilde belirlenmektedir:

Burnout sendromu iş hayatında bilim açısından değerlendirildiği için, daha çok işle ilgili bir psikolojik rahatsızlık olarak algılanmaktadır. Ancak burnout sendromu aynı şekilde aile hayatın veya hayat şartların kişiye sunduğu çerçeve içinde görünmektedir. Mağdur kişi burnout sendromu belirtileri genelde yanlış yorumlar. Stres, mevsim değişikliği etkisi veya yorgunluktur diye değerlendirir. Burnout sendromun belirtilerini uzmanlar daha iyi anlarlar. Fakat uzmana başvurana kadar burnout sendromu mağdur kişide değişik rahatsızlıklara dönüşmüş olabilir. Depresyon gibi psikolojik rahatsızlıkların yanında fiziksel rahatsızlıklara ve hastalıklara da neden olur mesela tansiyon ve kalp rahatsızlığı gibi.

Burnout yani tükenmişlik sendromu ciddiye alınması gereken bir rahatsızlıktır. İlerledikçe terapisi zor ve uzun vadeli oluyor. Burnout terapisi rahatsızlığın ilerlemesine ve şekline göre değişiyor. Burnout terapisine ne kadar erken başvurulursa, o kadar etkili olur. Burnout sendromu ve terapisi üzerine bazı psikolojik uzmanların özel eğitimleri mevcuttur.

Bizim tavsiyemiz, sizde yukarıda belirlenen semptomlardan birisi bile geçerliyse bir psikoloğa başvurun. Burnout sendromu olmasa bile başka bir rahatsızlığın belirtisi olabilir.

Kaynak The Handbook of Work and Health Psychology (ISBN 0-471-89276-9), dgfp.de, Christina Maslach, who.int/classifications/icd/en/